Мур [Жан-Поль Сартр] (fb2) читать постранично, страница - 2

клубы. Том быў хлопец каржакаваты, але тлушчу ў яго было ўсё-ткi шмат. Я ўявiў, як неўзабаве гэтую мяккую плоць, нiбы масла, прашыюць штых або куля. Напэўна, каб ён быў худы, гэта не зрабiла б на мяне такога ўражання.

   Мне было не тое каб холадна, але я не адчуваў ужо нi плечаў, нi рук. Часам у мяне раптам узнiкала пачуццё, быццам нечага не хапае, i я пачынаў шукаць куртку, але потым прыгадваў, што яны мне яе не вярнулi. Гэта было даволi прыкра. Яны забралi ў нас адзенне, каб аддаць яго сваiм салдатам, а нас пакiнулi ў адных кашулях ды выдалi кожнаму тыя палатняныя нагавiцы, у якiх хворыя ў шпiталi ходзяць толькi ў самы разгар лета. Нарэшце Том устаў i, цяжка дыхаючы, сеў побач са мной.

   - Сагрэўся?

   - Ды не, трасца iх матары. Стамiўся толькi.

   Каля восьмай гадзiны вечара ў камеру ўвайшлi маёр i два фалангiсты. У руцэ маёр трымаў аркуш паперы. Ён спытаў у наглядчыка:

   - Як завуць гэтых трох?

   - Стайнбак, Iб'ета i Мiрбал, - сказаў наглядчык.

   Маёр надзеў акуляры i зiрнуў у свой спiс:

   - Стайнбак... Стайнбак... Ага, вось. Вы асуджаны на смерць. Заўтра ранiцай вас расстраляюць.

   Ён зноў зiрнуў на паперу.

   - I вас двух таксама, - сказаў ён.

   - Гэтага не можа быць, - сказаў Хуан. - Мяне не могуць...

   Маёр зiрнуў на яго здзiўлена.

   - Вас як завуць?

   - Хуан Мiрбал, - сказаў той.

   - Усё правiльна, вось - тут вашае прозвiшча, - сказаў маёр, - вы асуджаны на смерць.

   - Я нiчога не зрабiў, - сказаў Хуан.

   Маёр пацiснуў плячыма i павярнуўся да нас з Томам.

   - Вы баскi?

   - Сярод нас няма баскаў.

   Выгляд у яго быў расчараваны.

   - А мне казалi, што ёсць трое баскаў... Урэшце, што я - павiнен ганяцца за iмi! Дык вам, натуральна, свяшчэннiк не спатрэбiцца?

   Мы нават не адказалi. Ён сказаў:

   - Хутка да вас прыйдзе адзiн бельгiйскi лекар. У яго ёсць дазвол правесцi гэтую ноч з вамi.

   Падняўшы руку да скронi, ён развiтаўся i выйшаў.

   - Ну, што я табе казаў, - прамовiў Том. - Вясёлыя справункi.

   - Ужо ж, - сказаў я, - але тое, што яны так з малым, - гэта свiнства.

   Я сказаў гэта, каб быць справядлiвым, хоць малога i не любiў. У яго быў занадта далiкатны, амаль дзявочы твар, якi цяпер ад пакуты i жаху скрывiўся так, што ўсе рысы яго перакроiлiся да непазнавальнага. Тры днi назад гэта была прыгожая, саладжавая лялька, некаторым гэта падабаецца, але цяпер ён нагадваў хутчэй старую раскудзеленую анучу, i я падумаў, што ён нiколi ўжо не будзе зноў малады, нават калi яго i адпусцяць. Можа, яго сапраўды няблага было б пашкадаваць, але шкадаванне ў мяне заўжды выклiкала агiду, i глядзець на яго мне было, праўду кажучы, брыдка.

   Ён болей нiчога не прамаўляў i ўвесь разам сшарэў: i твар, i рукi ў яго зрабiлiся зусiм шэрыя. Ён сеў i ўтаропiўся ў дол круглымi вачыма. Том быў заўсёды добры хлопец, ён хацеў узяць яго за руку, але малы рэзка вырваўся i скурчыў грымасу.

   - Пакiнь яго, - цiха сказаў я, - ты ж бачыш, ён ужо гатовы зарумзаць.

   Том нехаця падпарадкаваўся. Але яму ўсё-ткi хацелася супакоiць малога: гэта яго заняло б i дапамагло адцягнуць увагу ад думак пра самога сябе. А мяне гэта раздражняла: раней я нiколi не думаў пра смерць, у мяне проста не было такога выпадку, i вось цяпер выпадак надарыўся, апроч гэтага, думаць больш не было пра што.

   Том раптам сказаў:

   - А табе выпадала каго-небудзь прыстукнуць?

   Я не адказаў. Ён узяўся распавядаць, што з пачатку жнiўня прыстукнуў ужо шасцярых; ён не ўсведамляў сабе нашага сапраўднага становiшча, i я выдатна бачыў, што ён проста не хоча яго ўсведамляць. Ды я i сам яшчэ не мог усяго як след уцямiць, я пытаўся ў сябе, цi многа давядзецца пакутаваць, я думаў пра кулi, уяўляў сабе iх пякучы град, што працiнаў маё цела. Але ўсё гэта не ўмяшчалася ў межы нармальнага пытання. Зрэшты, я быў спакойны: каб усё ўразумець, у нас наперадзе цэлая ноч. Нарэшце Том змоўк, я скоса зiрнуў на яго краем вока i ўбачыў, што ён таксама ўвесь шэры, выгляд у яго быў мiзэрны, i я падумаў: "Пачынаецца". Было ўжо амаль зусiм цёмна, праз акенцы ў камеру сачылася бруднае, цьмянае святло, i куча вугальнага друзу пад небам вымалёўвалася вялiзнаю чорнаю плямай. Праз адтулiну ў столi я ўбачыў зорку: ноч мелася быць чыстая i марозная.

   Дзверы адчынiлiся, i ў пакой увайшлi два наглядчыкi. З-за спiны ў iх узнiк нейкi бялявы чалавек у бельгiйскай унiформе. Ён прывiтаўся.

   - Я доктар, - сказаў ён. - У мяне ёсць дазвол пабыць у гэтых цяжкiх абставiнах побач з вамi.

   У яго быў прыемны i ветлiвы голас. Я сказаў яму:

   - Што вы будзеце тут рабiць?

   - Я ўвесь у вашым распараджэннi. Я пастараюся зрабiць усё магчымае, каб гэтыя некалькi гадзiн былi вам менш цяжкiя.

   - Чаму вы прыйшлi менавiта да нас? Здаецца, тут хапае народу, увесь шпiталь напакаваны бiтком.

   - Мяне сюды прыслалi, - сказаў ён нейкiм няўпэўненым голасам i адразу дадаў: - О, можа, вам хочацца запалiць? У мяне ёсць цыгарэты i нават цыгары.

   Ён працягнуў нам пачак ангельскiх цыгарэт i некалькi гаванскiх цыгар, але мы адмовiлiся. Я зiрнуў яму ў вочы, i гэта яго, здаецца,