Зноў абуджаюцца родныя гукі,
Я не самотны — натхненьне са мной.
Думка трывожная ў часе разлукі
Цягнецца звонкай ігранай струной.
Слова, што ўладна і ладна ўплялося
Ў лёс мой, жыцьцё і пачуцьці мае, —
Як на палёх пад вятрамі калосьсе,
Бурнаю хваляю сёньня ўстае.
Слова сьпявае. Палае. Чаруе.
Матчын запеў — нясуцішны — у ім.
Я пазнаю гэту праўду старую.
Сьвет, цэлы сьвет б'ецца ў сэрцы маім.
Хочацца добрае ў песьню укласьці!
Я перажыў колькі сьветлых гадзін.
Слова мяне ратавала ў няшчасьці
I суцяшала, што я не адзін.
Зноў я праходжу праз творчыя мукі,
I зацьвітаю вішнёвай вясной.
I абуджаюцца родныя гукі...
Я не самотны, бо слова са мной.
Мая доля мяне завяла
Ня ў шынок, ня ў дрыгву, не ў багэму,
Не ў халодны пакой да стала,
Дзе рэдактар зьмярцьвіў-бы паэму.
Завяла мяне доля туды,
Дзе сьпяваюцца гімны і псальмы,
Дзе ля мора стаяць гарады,
Кіпарысы, плятаны і пальмы.
Навакол расчыняецца сьвет,
I сьпявае жывая прастора.
Нават птушка — актор і паэт,
Толькі мовай ня нашай гавора.
Дзесьці ў садзе гукаў папугай:
— О, бамбіна, бамбіна, чы здрова,
Гутэн таг, эўхарыста, гуд бай...
З беларускае мовы — ні слова.
Мне-ж хацелася-б гэтак пачуць:
— Добры дзень, вам маё шанаваньне!
...А калі беларусы пачнуць
Па краінах турызм, вандраваньне?
Трохі цярпеньня! За колькі хвілінаў
Дзесьці прыгожы адплыў краявід,
I аўтабус падкаціў да руінаў.
Весела нам усьміхаецца гід.
Групу цікаўных вядзе праз Пампэю.
Нешта тлумачыць. Ня чую яго.
Але трагэдыю я разумею,
Сам перажыў на руінах свайго
Гораду Менску, дзе цэглы гарэлі,
Бэлькі зялезныя гнуліся спрэс.
Тут і ня знойдзеш, бадай, паралелі:
Выбухі, полымя, сьмерці экспрэс.
Неба гуло. Бомбы падалі густа.
Хваля агню, нібы лява плыла,
I шаткавалася ўсё, як капуста;
Гэта другая Пампэя была.
Можа таму смутак горкласьцяй сьпее.
Зноў я ў жалобе маўкліва стаю.
Я на руінах антычнай Пампэі
Боль адчуваю і страту сваю.
У Парыжы ёсьць сабор Нотр-Дам.
Хараство і веліч! Дзіва звышдзівоснае!
Як-жа вам я ў слове перадам
Захапленьне ў вобразы непераноснае?
На сьцяну ня голуб, ня жураў
I ня зьвер, а злосная пачвара ўбілася.
Страх! На Гмах сьвяты я пазіраў,
I душа мая цішком перахрысьцілася.
А пачвары — зьлепкі мастакоў
Прамаўлялі мне, што трэба тут ачысьціцца,
Што ўвайсьці ня проста ў мірны схоў,
Як звычайна зацікаўлены ў турыстыцы.
Не дарэмна з-пад пяра Гюго
Хараство глядзела вечнай Эсмэральдаю,
I пачварны Квазімода праз яго
Званаром быў, клічам, Божаю прыладаю.
Я ўвайшоў, і адчуваў нутром:
Я пабожным чыстым пачуцьцём закрануты,
Бо Нотр-Дам ня толькі Божы Дом —
Дух Сьвяты, каменнай рызаю апрануты.
Чорныя вочы, чорныя вочы,
I ўсюды ўсё чорнае, чорнае.
Позірк мужчыны, позірк дзявочы —
Змрок ночы, затоны вячорныя.
Мройныя вочы ветлай Чыліты
З густой цямрынёй, а ласкавыя.
Цёплы агеньчык, сьмехам прыкрыты,
А ёсьць і зусім няцікавыя.
Чорныя вочы... Хіба я ўбачу
Блакітныя, а хоць-бы шэрыя?
Крочу паволі, проста наўдачу,
I людзкасьці, шчырасьці веру я.
Шум каля крамаў. Бачу — заўзята
Гандлююць віном і бананамі.
Надта страката, пышна, багата
З таварамі парассыпанымі.
Кветкі, кілімы, розныя рэчы
I людзі з чужою гаворкаю.
Іншыя песьні, месцы, сустрэчы...
Ці сталася доля мне горкаю?
У Партугаліі калісьці
Жыў армянін пан Кульбэнкян.
Пачаў з таго, што боты чысьціў,
Пасьля ён браў шырэйшы плян:
Сусьветны гандаль меў на мэце,
I ў рукі золата плыло.
Зьбіраў каштоўнасьці па сьвеце,
Мастацтва ўносіла цяпло.
— Ён крыльле славы даў армянам,—
Пра гэта кажа Лісабон.
Вякі стаяць над Кульбэнкянам,
Палац-музэй — нязмоўчны звон.
Ён звоніць гэтакім багацьцем,
Аж цяжка словам перадаць.
Тут захапленьнем памяць гацім
I ўжо ўсяго не прыгадаць.
Гараць рубіны і тапазы,
Ляжаць раскошай дываны.
Лампады Сырыі, і вазы,
I рэчы грознай даўніны.
Ляжаць таксама манускрыпты
Сівой Арменіі пад шклом.
Гусіных пёраў чуеш скрып ты,
Калі схіліўся над сталом.
Ты чуеш голас тэй эпохі,
Гарачы подых тых вякоў.
Хацеў-бы я спыніцца трохі,
Дзівіцца працай мастакоў.
Антычнай Грэцыі манэты,
Парча, тканіна, габэлен.
Як сонцам, хараством сагрэты,
Стаю задумліва ля сьцен.
Але імклівыя хвіліны
Мінаюць шпарка па паўдні...
Вузоры дзіўныя тканіны
Як-бы ад нашае радні.
Уткана золатам калосьсе
I срэбрам вышыты цім'ян.
А можа гэта мне здалося,
Купец вялікі Кульбэнкян?
Я ўсё-ж упэўнены, тут мусіць
У скарб сусьветнае красы
Ўвайсьці і слава Беларусі:
Тканіна Слуцку — паясы.
Гула, як вулей пчол, тавэрна.
Сьпявалі грэкі рыбакі.
Шум узьнімаўся нейыаверна,
Праз дзьверы плыў на ўсе бакі.
Я не ахвотнік да заскокаў,
Але цікаўны да ўсяго.
Насустрач шуму. Колькі крокаў —
I ў кут, дзе стол на аднаго.
Адтуль навокал пазіраю,
Выснову робячы насьпех:
Хіба ня голас майго краю —
Вясёлы крык, прыязны сьмех?
Мяне заўважылі адразу
I запрашаюць да сябе...
Адмову прымуць за абразу
I скоса глянуць на цябе.
Я ўстаў. Чаго сядзець наўзбоччы
Самотным дзедам у кутку?
Тут да мяне рыбак падскочыў,
Бярэ ласкава пад руку.
Вядзе, як добрага суседа,
Якога ведае даўно.
У іх прасьцецкая бяседа:
Кавун, і рыба, і віно.
Я апынуўся ў цесным коле
Вясёлых простых маракоў.
Я слаўлю цёплае застольле,
П'ю за здароўе рыбакоў.
Яны пяюць хвалу Эгэю,
Відаць, багаты мелі ўлоў.
Я вычуваю, разумею.
Усьмешка кажа мне бяз слоў.
Размова вяжацца рукамі,
На тварах міміка расьце.
I зразуменьне паміж намі,
Як недамоўка у лісьце,
Як тыя кропкі, што каханьне
Стаўляе часам пасьля слоў.
Да сэнсу слабне намаганьне...
Усьмешка ветлая ізноў
Зьяўляецца і выручае,
Яна прыязна цешыць нас.
Няма журбы, турбот, адчаю...
Ідзе бяседа ў добры час.
Дзесьці там, за морам, у Каіры
Я па шумных вуліцах хадзіў.
Заклікалі ў крамы ювэліры
I тавар паказвалі наўзьдзіў.
А спачатку кавай частавалі,
Як той дзёгаць, чорнай і густой.
Залатыя рэчы і крышталі
Выстаўлялі ўкруг перада мной.
— Разглядай, як госьць. Чаго сьпяшацца?
Таргавацца потым, маем час.
Вось пярсьцёнак філіграннай працы,
I рубін, і дымчаты тапаз.
I яшчэ жывыя самацьветы —
Амэтыст, смарагд, аквамарын.
Магараджы, прынцы ўсяго сьвету
Падыходзяць да маіх вітрын.
Гэтак урачыста на прыняцьці
Выхваляў багаты свой тавар
У чырвонай фэсцы і халаце
Ветлівы гасьцінны гаспадар.
А чарнявы хлолчык па-арабску
Гаманіў і каву наліваў.
Гаспадар з паклонам: — Калі ласка!
Недарэмна я сюды зазваў.
У мяне каралі, бранзалеты,
Завушніцы, брошкі для мадам,
Залатыя запінкі ў манжэты...
За цану згаворную аддам.
I гандляр араб міргнуў мне вокам:
— Ёсьць магічны камень у мяне.
Я яго хаваю ненарокам,
Ён за якасьць хітрую ў цане.
Падышоў паважна да шуфлядкі,
Доўга і паволі адчыняў.
Там каменьчык у пярсьцёнку гладкі
Жухлым бляскам смутак наганяў.
Быў араб паслужлівым, няўтомным.
Паказаў мне свой мастацкі спрыт
З яркай лямпай у закутку цёмным.
— Вунь, зірні! Гарыць александрыт.
Я гляджу — каменьчык ажывае
I цьвіце ў пярсьцёнку залатым.
Пасяродку кропля агнявая,
I гару я сам у цудзе тым.
Зьнік ужо халодны бляклы колер.
Б'е сьвятло, успыхвае яно.
Гэтак промні сыпле ў навакольле
Праз крышталь чырвонае віно.
Гэтак жар палае пад вятрамі,
Асьвятліўшы ў цемры далягляд.
Захапленьне ў ювэлірнай краме
Праняло мяне да самых пят.
Я стаяў нямы, зачараваны.
Зыркае праменьне паплыло.
На такім відовішчы зазваны
Госьць адчуў каірскае цяпло.
Горача. Нябачанае дзіва!
Камень гэты ўносіць казку ў быт.
А гандляр схіляецца пачціва,
Кажа мне: — Але, александрыт.
Ён цудоўна зьзяе! Так прыгожа!
Гэта-ж радасьць у людзкіх руках.
А зрабіць яго ніхто ня можа,
Толькі мог стварыць яго Алах.
Вось, напрыклад, пэрлы. Жорсткі вырак!
Іх адолеў наш тэхнічны век.
Нават дыямэнты і сапфіры
Вырабляе сёньня чалавек.
Не пазнаць, які між іх праўдзівы, —
Зіхацяць аднолькава яны.
А ў александрыце — пералівы
Буйнацьвету казачнай вясны.
Гэты камень колерам нязвычным
Хутказьменным, можа ўсіх зьдзівіць.
У сьвятле вячорным, электрычным
Зоркай пурпуровай мігаціць,
I купаецца ў чырвані рубіна.
Дзіўны дарагі александрыт
У мяне, як лямпа Аладзіна,
Толькі не заўсёды лёгкі збыт.
I яшчэ каменьчыку ўласьціва
Пабялець і мёртва замаўчаць,
Калі гора, скруха будзе хціва
Чалавека крадкам дакучаць.
Толькі што, як зорка зіхацела,
А тады — ніякае сьвятло
Не абудзіць каменнае цела,
Каб ізноў зайграла, зацьвіло.
Уладарка гэтага пярсьцёнка
Мае часта цешыцца, глядзець.
А ў бядзе, калі жальбы пляцёнка,
Ён ня будзе весела ірдзець.
Зьнікне гора, зноў з чароўнай сілай
Заблішчыць, — гаворыць ювэлір.
— Не вагайся, а купляй для мілай
Гэты рэдкі ў сьвеце сувэнір.
Ад спакусы цяжка адчапіцца.
Я купіў, і гэты скарб прывёз.
— Любая, з пярсьцёнка зараніца
Хараством узрушыць нас, наш лёс.
Электрычнай лямпай засьвяці ты,
Загарацца райскія агні.
Але што з тваім александрытам?
Ён бялёса-бэзавы, зірні.
Як-жа растлумачыць гэту зьяву?
Ці мана, ці чары сапраўды?
Не, араб ня вёў крутнёю справу,
Мы з табой нявольнікі бяды.
Страціць Бацькаўшчыну — ці-ж ня гора?
Страціць родных — ці-ж ня смутак-боль?
Мо таму ў пярсьцёнку згасьлі зоры,
На каменьчык быццам села моль.
На тэрасу суседняга дому
Я спакойна глядзець не магу.
Прывітаньне жыцьцю маладому,
Там — трымаюць любоў і тугу.
Ёсьць у слове маім захапленьне,
Ёсьць імкненьне да ясных разваг.
Бачу я хараство і сумленьне,
I цяжар на жаночых руках.
Маладая прыгожая дама —
Лепшы цьвет сьветларусых жанчын —
На паўдні каля мора таксама,
Але мае разьбіты спачын.
Вунь сядзіць у цяньку кіпарыса,
Побач з ёю каляска стаіць.
Хоць усьмешка — прыветная рыса,
А няшчасьця ня можа ўтаіць.
Бо з расчыненай скрынкі Пандора
Горкіх прыкрасьцяў ссыпала ў быт.
На калясцы калючае гора:
Паўжывы вэтэран-інвалід.
Містэр Сьміт вочы сплюшчыў, трасецца,
У тупую дрымоту загруз.
Гэтак рыба варушыцца ў сетцы,
Гэтак мучыцца сонны мянтуз.
Твар пажоўклы і скрыўлены болем.
Б'е паралюш узапар сем год!
Быў брытанец калісьці вясёлым,
Лёгка зносіў вайсковы паход.
На шляхох, на палёх і ў акопе
Сьмерць круцілася, міма ішла.
I гуляў лейтэнант па Эўропе,
I пашана была, і хвала.
Па вайне не вярнуўся дахаты,
Ён у Швэцыі шчасьце знайшоў.
Ажаніўся. Пасаг той багаты:
Дом, дзьве крамы і шмат барышоў.
А яшчэ і ласкавая жонка.
Дык чаго наракаць і жадаць?
Ажно лёсу ліхая нагонка,
Пацямнела бліскучая гладзь.
Нешта шчасьце з паўгоду трывала,
Можа вынік вайны ўжо такі:
Пацягнула хвароба-навала
Прымака да сябе ў прымакі.
На калясцы калючае гора:
Містэр Сьміт — інвалід, а наўзбоч
На яго пазірае пакора
Васількамі засмучаных воч.
Рукі млеюць. Сама даглядае...
А ў закутках пляткарства паўзе:
— I харошая, і маладая!
Толькі ён, як мазоль на назе.
Дык ня трэба пачуцьцяў прачулых.
Каб ня ведаць пакутаў, нягод, —
Аддала-б у шпіталь, ці прытулак,
А пры добрай нагодзе — развод.
Не зьвяліся ў жыцьці кавалеры.
Хараство іх ня вабіць, ці што?
Але марныя тыя намеры...
Не, ніхто не спакусіць, ніхто.
Місіс Сьміт, місіс Сьміт, дарагая!
Я маўчу. Гэта знак пачуцьця.
Я цішком чулым сэрцам чытаю
Вашу смутную кнігу жыцьця.
Разумею глыбока ахвяру —
Абавязак, сумленьня закон...
Я нясу вам пашану і мару,
I спагаду, і нізкі паклон.
Усюды дарогі, дарогі, дарогі...
Бяздомны вандроўнік ня мае прыпынку.
Чужыя пад'езды, чужыя парогі,
I голас уяўны: — Ці вернешся, сынку?
Дарогі каберцам ляглі на даліны,
На стэпы, пустэчы, на горныя лукі.
Дарогі даюць дарагія хвіліны
Шчасьлівай сустрэчы і горкай разлукі.
Мой дух неспакойны, упарты, палётны
Імкнецца ў нязнаныя пушчы і нетры.
Вунь сьцеляцца роўна асфальту палотны,
Тут — рэйкі чыгунак, там — трасы ў паветры.
Я сёньня ў Мадрыдзе, а заўтра ў Нью-Ёрку.
Пакіну пачуцьці па добрых краінах.
Ёсьць песьні на ўзмор'і, узьлесьсі, узгорку,
Гучаць на пяскох, на сьсівелых руінах.
А ўсё-ж наймілейшая песьня, што зроду
Я чуў ад бацькоў, і я ў тым прызнаюся:
Яна ня сьціхае на вуснах народу
Маёй сэрцагрэйнай жывой Беларусі.
Ня сьціхне яна і ў далёкай дарозе.
Я буду сьпяваць, падбіраючы словы.
Мне цёпла ў паэзіі, холадна ў прозе
I горача ў гомане роднае мовы.
Па сьвеце праменьнем кладуцца дарогі,
Расьце хараство на зямлі і на моры.
I я ў падарожжы ня маю зьнямогі,
У працы штодзённай ня ведаю зморы.
Радкі на паперы — таксама дарогі,
На іх няпрыкметна губляюцца сілы.
Парадак жыцьця непахісны і строгі.
Дарога апошняя — шлях да магілы.
I згадка міжвольная: бацькава хата,
Гародчык з півоняй, гарошкам і макам.
Усё гэтак міла, так ласкі багата,
I слуцкая бэра прынаджвае смакам.
У сэрцы хаваючы жаль і трывогу,
Кажу суцяшальна сабе я самому:
— Бяду перажыў. Уцалеў, дзякуй Богу.
А можа дарога спрастуе дадому.
Чакаю. У мроях — каханай аблічча.
Сьмяецца бярозка, паблізу якой
Стаіць прыдарожны дубок ваяўніча
З пудовай дубінай, з галінай цяжкой.
Бярозка мне шэпча: — Чакаеш? Ня прыйдзе...
А мой кавалер — маладзенькі дубок
Бароніць мяне ад вятроў. Я ня ў крыўдзе,
I я ад яго не адсунуся ўбок.
А ты адыйдзі! Тут няма вам спатканьня.
— Бярозка шаптуха, я ў зманлівых снох!
Мяне ці пакліча палеская каня,
Ці я там, забыты, чароцінкай ссох.
Але і ў сухіх чаратох шум чароўны
Я чую, і гэтак на ўзьмежку кажу:
— Мой шлях на калдобінах, шорсткі, няроўны.
Ня я — маё слова пяройдзе мяжу.
Мне мроіцца, сьніцца каханай аблічча
Ў таемнай жалобе, пахмурай жальбе.
Мая незабыўная песьнямі кліча
I прывідна туліць мяне да сябе.
I саломка аб саломку трэцца,
А мы людзі, з нэрвамі, жывыя.
Дык чаго трымаць нам у сакрэце
Радасьць, што вянком вісіць на шыі.
Узьнясецца полымем саломка
Дый іскрою паляціць кастрыца.
А хіба сказаць, сьпяваць няёмка,
Што і ў нас таксама загарыцца?
Загарыцца цэлы сноп пачуцьцяў,
Не дамо і рады, не загасім.
Не заліў я жарсьць, не скаламуціў
Ні рассолам, ні віном, ні квасам.
Зло ў жыцьці мяне не заламала,
Крыўда не сагнула мае плечы.
Хоць было і прыкрасьцяў ня мала,
А я веру ў Розум чалавечы.
Зразумеюць і не пасьмяюцца
Людзі з розумам і сэрцам чулым.
Загарэўся важкі сноп пачуцьцяў —
Значыць, я ня лёг струхлелым шулам.
Я знайшоў спакойную хвіліну
I пішу табе трывожны ліст.
Думаць пра цябе я не пакіну,
Не забуду той драздовы сьвіст.
А было: як сказана ў законе...
I дразды сьпявалі на свой лад.
Мы пасьля сядзелі на бальконе,
Што выходзіў у квяцісты сад.
А ў тым садзе дрэваў перашэпты,
Неяк-жа падгледзілі яны,
Як мы з сэрца клалі свае лепты
У скарбонку радасьцяў вясны.
Вішняў цьвет і посьвіст звонкі птушак,
А найбольш драздоў, не забывай!
Гэта срэбра чыстага гарнушак
Нам на наш вясельны каравай.
Прыязджай! Пачуцьці, як мякіну,
Зьвеяць не магу. Уваж мой ліст.
Думаць пра цябе я не пакіну,
Бо трывожыць зноў драздовы сьвіст.
Срэбна-залаты пясочны пляж,
Зьзяе сонца на рачной касе.
I гарыць пясок. Бязьлюдна ўсьцяж.
Апаўдні палуднуюць усе.
А мы выйшлі паказаць сябе,
Паспрачацца з сонечным цяплом.
Быццам золата рука грабе
I праз пальцы сыплецца пяском.
Кажуць людзі, мудры Архімэд
Формулы выводзіў на пяску,
Пакідаў для будучыні сьлед.
I каханым гэта — на руку.
У рацэ нам плюхацца, плысьці,
Лёгка, вольна — плоткам наўздагон.
Даць нырца, заблытацца ў трысьці,
Выбрацца на бераг, як на ўслон.
Смаліць цела ліпеньскі загар.
Гэта маладая весялосьць
Звоніць сэрцам, як хмяльны званар.
I запал ідзе да нас, як госьць.
Сонца, мора і слова ласкавае —
I я чуюся моцным, здаровым.
Толькі мроя ў далёкае плавае,
Усьміхаецца рэкам, дубровам.
I ля пушчы ўстае Белай вежаю,
Як маяк. Ці спакойна з гарэньнем?
Можа лёс пройдзе сьцежкай мядзьвежаю
I сваіх, дарагіх, ня сустрэнем.
Я абвеяны цёплымі крозамі;
Я ў мінулым — на бацькавым полі.
I гамоняць дарогі бярозамі,
I смуткуюць сухія таполі.
Мроя-думка ў далёкае плавае,
Усьміхаецца рэкам, дубровам.
Там, за той пагранічнай заставаю,
Прасьпяваць не даюць маім словам.
А няўжо вольны шлях перасечаны?
Пілігрымам да прошчы імкнуся,
Да сівых курганоў старасьветчыны,
Да зямлі, што завуць Беларусяй.
Дабрадзейныя справы, учынкі прыгожыя
I братэрскія сувязі — мне не варожыя.
У далёкіх краёх, у чужой старане
Навучылі дарогі любові мяне.
На дарогах — сустрэчы, здарэньні цікавыя.
Разам з гэтым знаходжу ня толькі забавы я.
Бачу гора і радасьці добрых людзей,
I адказ на праблемы гарачых падзей.
Бачу я, што і шчасьце зьвінiць не падковаю,
Што той дзедавы сымбаль у змрок адышоў.
Людзі часта дарогай ідуць памылковаю
Да ідэяў, — дарогай дурных кірмашоў.
Раса, нацыя, кляса, рэлігія, партыя
Для сяброўства хіба перашкоды упартыя?
Дык навошта пастаўлены вечны бар'ер?
А душа чалавека! А добры намер!
А спагаднай усьмешкай нядоля спатканая!
Слова ўцешнае грэе жыцьцё на зямлі.
Ёсьць здалёку сябры, а паблізу каханая.
З цёплай ласкі — і краскі ў душы зацьвiлi.
Панядзелак, аўторак, серада і чацьвер,
Потым пятніца прыйдзе, субота, нядзеля.
Тыдзень — музыка ў словах. I любоў, і давер,
I прыгожа прадзецца натхненьня кудзеля.
Крута круціцца спрытнае верацяно
Нітка тонкая мрояў віецца, ня рвецца.
Сьпеў салодкі, далёкі я чую даўно,
Бачу радасьць на кожнай былінцы, на кветцы.
Добры тыдзень — ня злыдзень. Ён сьпявае са мной.
Панядзелак, аўторак... — лічу да нядзелі.
Пералік узьнімае мой рытмічны настрой,
Словы самі карону на верш мой надзелі.
Панядзелак, аўторак, серада і чацьвер,
А за пятніцай — вікэнд: субота, нядзеля.
Адпачынак. У вырай. Я — свабодны цяпер.
Я пішу дзеля шчасьця людзкога і дзеля
Тых, якія паэзію любяць маю.
Сёньня пішацца лёгка. Мой тыдзень сьпявае.
На сівую зіму ня гляджу, а пяю,
Бо трымаецца сіла ў грудзёх веснавая.
Няма дажджу. I сад стаіць пануры.
А зерне, пахаванае ў зямлі,
Перамагае змрочныя хаўтуры, —
Жывыя сокі ўгору паплылі.
Я над зямлёй, дагледжанай і любай,
Стаю гаспадаром. Ваду ўсплясну,
I парастак сваёй зялёнай дзюбай
Грудок праб'е, вітаючы вясну.
Праб'е грудок у радаснай трывозе,
Зірне на сьвет, зірне і на мяне,
Як першае лісьцё на вербалозе,
Маю душу ўсхвалюе, закране.
Сьцябло расьце. Зямліца ня сухая,
Удзячная любоўнай дабраце.
Пупышка на галінцы разбухае
I краскаю вясёлаю цьвіце.
Якая сіла парастка жывога!
Сябруюць пчолкі з ім і матылі...
Усякае дыханьне хваліць Бога
Пакорным існаваньнем на зямлі.
Маленства дні! Я меў свой дзёньнiк.
Пра ўсё і ўсякае пісаў:
Што ў слоік трапіў апалонік,
Што галасіў зацьвілы стаў,
Што мелі мы свае забаўкі...
Любілі плюхацца ў вадзе.
I крык і сьмех. На лытках — п'яўкi
I плямы твані дзе-ні-дзе.
А мы, малыя, не шманалі,
Плылі па сажалцы далей.
Гарлачык белы адрывалі, —
I хутка рос пучок лілей.
У нашу хату роднай маме
Мы несьлі радасна букет.
Сьвяціла сонейка над намі
I расхінаўся добры сьвет.
Сябры і школа. Песьні. Казкі.
Калядны вечар і канькі.
Вясна з паводкай. Рунь і краскі.
Зноў басанож і — нацянькі.
I я і брат любілі поле,
Дзе вецер торгаў за рукаў.
Старанна, чысьценька, паволі
Я ўсё ў свой дзёньнік натаваў.
Тут неабсяжная прастора!
Я зазначаў стракаты год:
I радасьць звонкую і гора,
I шмат здарэньняў і прыгод,
I шмат цікавых уяўленьняў.
Аднойчы мы пайшлі ў грыбы.
Здалося, бачылі аленяў,
Бліжэй — пасохлыя дубы.
А нехта ў лесе моцна стукаў,
Там пошчак хвою ўпарта сек.
У таямніцы гэтых гукаў
I дзяцел жыў і чалавек.
У гушчарох гуло страхоцьце,
У шэпце дрэў хаваўся гнеў.
А корч трухлявы на балоце
Дзівосна ў цемры палымнеў.
Ваўка сустрэлі — не пазналі.
Ці не сабака з вёскі ўцёк?
Гадалі з братам і гукалі,
А воўк глядзеў на нас здалёк.
Пайшлі на рэчку з вудай-палкай
Лавіць прынадай шчупачка.
Ажно выходзіць там русалкай
З вады суседава дачка.
I мы зьбянтэжана стаялі...
Ужо на ўлоў няма дарог.
Глыбока нас усхвалявалі
Гарачы сорам і спалох.
Пазьней пра ўсё дазнаўся Лёнік.
— Русалку вудзілі! — пакпіў.
Я і яго ўпісаў у дзёньнік,
Хоць і крыві маёй папіў.
Маленства дзёньнік! Адмысловы!
Цырата-вокладка на ім.
Радкі няроўныя, а словы
Жывыя, простыя зусім.
Яны — у кнізе рукапіснай
Пачуцьці згубленых гадоў.
А дзе сьляды тэй праўды існай?
Няма пакінутых сьлядоў.
Вайна спаліла нашу хату,
Дзіцячы рукапіс прапаў.
Шкада! вярнуць-бы гэту страту,
Каб я цяпер перачытаў.
Мы ўтрох сядзелі ў рэстаране.
Пілі віно. Сказаў адзін:
— Я ўжо стары. Маё стараньне
Ня мае радасных гадзін.
Даўней, бывала, я ня мала
Пакуты зьведаў ля сахі,
Але заўсёды моц трымала,
Хоць сам — прысадзісты, сухі.
На плечы браў цяжкія скрыні
Пудоў па дзесяць — ня хлушу.
Мяне любілі гаспадыні,
Хапала сіла за душу.
Я не хачу спрачацца з вамі,
Адно магу сказаць, што я
I сёньня здолеў-бы рукамі
Трымаць за рогі бугая.
— Ха-ха! Ці ёсьць чым выхваляцца, —
Сказаў уедліва другі.
— Пакуль віно ня зьнікне ў шклянцы,
Ты дужы, дружа дарагі.
А хто, скажы, паверыць можа,
Што маеш сілу і запал?
Вось я — быў час — пісаў прыгожа!
Сапраўдны інтэлектуал!
Пісаў артыкулы ў газэты.
А трапіць рукапіс чужы —
Праз адаптацыю і гэты
Ішоў у друк, у тыражы.
Кіпела сіла ў маіх творах!
Дзівіўся кожны, далі-Бог!
Зайздросьціў мне і друг і вораг,
Шмат зарабляў, і ўсё я мог.
Усё я мог купіць за грошы:
Імя, становішча і чын,
I гарнітур сабе харошы,
I хванабэрыстых жанчын.
Я лёгка кідаўся грашыма,
Мне чэк давалі напавер.
Цяпер у сэрцы — Гірашыма.
Самотны, бедны я цяпер.
Ужо няма былога спрыту.
Як вы, і я не малады.
Ніхто ў пабітае карыта
Ня будзе цёплай ліць вады.
Ніхто і словам не згадае,
Ня скажа міла: «добры дзень».
Не пацалуе маладая,
А пакусае авадзень.
Дый той пагрэбуе напэўна,
I адляціць адразу прэч...
Сказаў жартліва ён, ці гнеўна:
— Цяпер я хто? Пустая рэч!
Цяпер уцеха ўся за шклянкай
Благога таннага віна.
А хтосьці з жонкай, ці з каханкай...
Мне-ж — толькі ложак і сьцяна.
Браткі, за ваша п'ю здароўе!
Згадайма дзён мінулых звон,
Як малако пілі кароўе,
А на вясельлях самагон...
Пасьля зусім раскіс прамоўца,
Пачаў ён лаяць цэлы сьвет.
А я маўчаў. I ані слоўца.
Я ўспомніў дзедаў запавет:
Сілаю не выхваляйся,
У душы хвалька душы.
З мілаю не памыляйся,
Маеш грошы — не грашы.
Последние комментарии
14 часов 57 минут назад
17 часов 14 минут назад
1 день 7 часов назад
1 день 7 часов назад
1 день 13 часов назад
1 день 16 часов назад